مقدمه :
در بازارهای مالی اصطلاحات تخصصی فراوانی وجود دارد و سرمایه‌گذاران از قراردادهای مختلفی برای خرید و فروش دارایی‌های خود استفاده می‌کنند. بنابراین فعالان این بازارها ملزم به یادگیری این کلمات و اصطلاحات تخصصی هستند.
قرادادهای اختیار معامله یا آپشن یکی از مفاهیم مهم و کاربردی هستند که آشنایی و تسلط بر جزییات آن‌ها برای فعالیت حرفه‌ای در بازارهای مالی کاملاً ضروری است. اختیار معامله یکی از مفاهیم تخصصی و پیچیده و نوعی ابزار مشتقه محسوب می‌شود.
در تعریف اختیار معامله باید گفت که این مفهوم بیانگر یک قرارداد 2 طرفه و یک تعهد بین طرفین خریدار و فروشنده است که طی آن، خریدار قرارداد این حق را دارد که در ازای پرداخت مبلغی معین، دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت از پیش تعیین شده و در یک زمان مشخص بفروشد یا بخرد. گفتنی است قراداد اختیار معامله خرید و فروش یکی از ابزارهای نوین در بازارهای مالی است که هدف آن، کاهش ریسک‌های معاملاتی است. ما در این مقاله قصد داریم تا شما را با جزئیات اختیار خرید و فروش بیشتر آشنا کنیم.
قرارداد اختیار معامله
پیش از تعریف مفهوم اختیار معامله، بهتر است بدانید که قراردادهای «اختیار معامله» (Options) از جمله قراردادهای مالی مشتقه هستند.
اوراق مشتقه، اوراق بهاداری است که ارزش آن به ارزش یک دارایی دیگر وابسته بوده و انواع گوناگونی از جمله قراردادهای آتی، قراردادهای سلف، اختیار معامله و… دارد. ارزش این اوراق بر اساس دارایی‌هایی مانند سهام و کالاهای مشخص (زعفران، طلا، نفت و…) مشخص می‌شود.
قرارداد اختیار معامله شامل یک طرف خریدار و یک طرف فروشنده است که در آن خریدار مبلغی را به عنوان «پرمیوم» (premium) برای دریافت حقوق اعطا شده طبق قرارداد می‌پردازد. در واقع قرارداد اختیار معامله یک قرارداد دو طرفه بین خریدار و فروشنده یک دارایی بوده که بر اساس آن خریدار قرارداد موظف است یک دارایی را در تاریخ سررسید با قیمتی از پیش تعیین شده از فروشنده قرارداد بخرد یا به وی بفروشد.
به زبان ساده‌تر، اختیار خرید و فروش قراردادی است که طی آن طرفین با یکدیگر توافق می‌کنند که اگر ارزش یک دارایی در طول یک زمان مشخص به مقدار خاصی رسید، خریدار قرارداد اختیار دارد تا آن دارایی را در قیمت مشخصی که از پیش تعیین شده، بخرد و یا بفروشد.
به طور کلی در قرارداد اختیارمعامله چهار مولفه مهم و اساسی شامل نوع قرارداد اختیار معامله، «زمان سررسید(Expiration Date) «، «قیمت اعمال یا قیمت توافقی» (Exercise price or Strike price) و قیمت اختیار معامله یا پرمیوم از قبل مشخص می‌گردد. گفتنی است منظور از قیمت اعمال همان قیمت خرید یا فروش دارایی است، اما قیمت اختیار معامله یا پرمیوم همان قیمت مشخص و از پیش تعیین شده‌ای است که خریدار اختیار معامله بابت دریافت حق اختیار خرید یا فروش به فروشنده قرارداد اختیار پرداخت می‌کند. این در حالی است که فروشنده قرارداد نیز ملزم است که مبلغ مشخصی را به منظور تعهد نزد کارگزاری یا اتاق پایاپای قرار دهد.
به طور کلی، اختیارمعامله یا معاملات آپشن شامل دو دسته قرارداد اختیار خرید (Call Option) و قرارداد اختیار فروش(Put Option) است که در ادامه این مقاله به بررسی هر کدام از آن‌ها می‌پردازیم.
اختیار معامله خرید :
دارنده «اختیار خرید» (Call Option) این حق را دارد تا مقدار مشخصی از یک دارایی را در آینده با قیمتی از پیش تعیین شده و در یک تاریخ معین خریداری کند. در مقابل فروشنده قرارداد نیز متعهد به فروش آن دارایی در تاریخ سررسید می‌گردد.
قرارداد اختیار خرید می‌تواند خریداری یا فروخته شود. خریدار اختیار خرید حق دارد تا مقدار مشخصی از دارایی مورد نظر را در تاریخ معینی که در متن قرارداد آورده شده، از فروشنده خریداری کند. در واقع زمانی خریدار اقدام به خرید قرارداد اختیار خرید می‌کند که گمان می‌برد قیمت یک دارایی بالاتر از قیمت اعمال در تاریخ سررسید خواهد بود. بدیهی است که با افزایش قیمت دارایی مورد نظر، ارزش اختیار خرید و سود خریدار نیز بیشتر می‌شود. لازم به ذکر است که خریدار اختیار خرید الزامی در خرید دارایی مشخص شده ندارد و در صورت کاهش قیمت دارایی، می‌تواند آن دارایی را با قیمت اعمال در قرارداد به فروشنده قرارداد بفروشد و در نتیجه تنها به اندازه مبلغ پرمیوم ضرر خواهد کرد. به عبارتی الزامی نیست که حتما شما با قیمتی که در قرارداد مشخص کرده‌اید دارایی را خریداری کنید؛ زیرا این قرارداد یک قرارداد اختیاری بوده و شما برای خرید و فروش مختار هستید.
در مقابل فروشنده اختیار خرید متعهد به فروش تعداد معینی از یک دارایی، در تاریخ سررسید معین و با قیمتی مشخص به خریدار می‌شود. این نشان می‌دهد که دارندگان موقعیت فروش اختیار خرید از افت قیمت‌ها سود می‌برند.
اختیار معامله فروش :
اختیار معامله فروش در مقابل اختیار معامله خرید قرار دارد. قرارداد اختیارمعامله فروش به خریدار خود امکان فروش مقدار مشخصی از یک دارایی مشخص را با قیمتی از پیش تعیین شده در تاریخ سررسید به فروشنده اختیار معامله می‌دهد. قرارداد اختیارمعامله فروش نیز شامل دو موقعیت خرید و فروش می‌باشد.
خریدار قرارداد اختیارمعامله فروش حق دارد تا تعداد مشخصی از دارایی را در تاریخ سررسید مشخص با قیمتی معین به فروشنده اختیار واگذار نماید. این در حالی است که پیش‌بینی خریدار اختیار آن است که قیمت دارایی پایه در بازار نقدی، کمتر از قیمت توافقی در تاریخ سررسید است، در نتیجه دارایی مورد نظر را با قیمتی پایین‌تر از بازار نقدی خریداری کرده و با قیمت توافقی که بالاتر از قیمت بازار است، می‌فروشد.
در مقابل فروشنده اختیار فروش متعهد به خرید مقدار مشخصی از دارایی مشخص شده با قیمتی معین در تاریخ سررسید از خریدار اختیارمعامله می‌گردد. حال اگر قیمت دارایی در بازار نقدی به میزان قیمت توافقی بالا رود، خریدار اختیار فروش از اعمال قرارداد خود صرف نظر کرده و بدین ترتیب فروشنده این اختیار به اندازه مقدار پرمیوم سود خواهد کرد.
اختیار معامله آمریکایی و اروپایی
قراردادهای اختیارمعامله خرید و فروش به دو روش آمریکایی و اروپایی در پلتفرم‌های معاملاتی سراسر دنیا قابل معامله هستند. اختیارمعامله آمریکایی و اروپایی در خصوص سررسید با یکدیگر تفاوت‌هایی دارند. بدین صورت که قراردادهای اختیارمعامله آمریکایی در هر زمانی بین تاریخ خرید تا تاریخ سررسید قابلیت اعمال دارند اما قراردادهای اختیارمعامله اروپایی تنها در زمان سررسید قابل معامله هستند. البته قیمت اختیارمعامله یا پرمیوم قرارداد اختیار آمریکایی بالاتر از نوع اروپایی است.(برای مقالات آموزشی بیشتر کلیک کنید )
